Als NSB’er de verboden radio van de buren verbergen voor de Duitsers…
Geen familiegeschiedenis zonder ‘foute’ familieleden. Ook in de stambomen van de families Frugte, De Kruijf, Scheepmaker en La Grouw zijn familieleden te vinden die verkeerde keuzes in (of zelfs voor) de Tweede Wereldoorlog maakten en daarmee voor een zwarte bladzijde zorgden in de familiegeschiedenis. . Zo vreemd was dat overigens niet. Eén op de drie Nederlanders heeft foute voorouders, zo zou eens een medewerker van het Nationaal Archief hebben beweerd.
Altijd is er dan weer de vraag: waarom? Waarom kiezen voor een partij als de NSB, terwijl al in de tweede helft van de jaren dertig en tijdens de oorlog genoeg signalen naar buiten kwamen dat de beweging van Mussert niet echt jofel was. Op zijn zachtst gezegd.
Er is na de Tweede Wereldoorlog veel geschreven over foute Nederlanders. NSB’ers, Nederlandse Hitlerjugend of jonge mannen die het Duitse wapentuig aantrokken om als vrijwilligers bij de SS te vechten tegen de Russen – het waren er overigens meer dan 22.000 die dat deden – . Want ja, het gevaar kwam uit het oosten, het gevaar van het communisme, zoals dat werd voorgespiegeld. Daar is al genoeg over geschreven. Maar waarom werden sommige ooms, neven, opa’s of vaders lid van de NSB? Of gingen zelfs vechten voor de Duitsers in de Oosteuropese landen?
Armoede en verdeeldheid in Nederland worden soms genoemd als oorzaken. Of daadkracht, afgezet tegenover de besluiteloosheid van de regering. Saamhorigheidsgevoel. Kijk eens naar Duitsland, miljoenen werklozen kwamen aan het werk, hoe fantastisch was dat? Of angst voor het communisme.
De NSB kwam op voor het eigen volk, zo was de overtuiging. Voor sommigen trok ook het militaire karakter van de beweging aan. Prachtig toch, al die marcherende NSB’ers? Men werd lid uit overtuiging. Om misstanden aan de kaak te stellen en omdat men dacht dat je het dan beter zou krijgen. Maar hoe kan het dat men zo lang heilig geloofde in de NSB, of in het zo machtige Duitsland, terwijl in Amsterdam zo ongeveer om de hoek van waar de familieleden woonden hele wijken door prikkeldraad werden omsloten waarin landgenoten met een ster zich bevonden? En die vervolgens na verloop van tijd werden afgevoerd.
Wie duikt in de familiegeschiedenis komt tragische gebeurtenissen tegen. Er waren familieleden die in het verzet zaten en het met de dood moesten bekopen. Maar daarentegen ook zij die lid waren van de NSB en in 1944 op de vlucht sloegen voor de naderende geallieerden om vervolgens om te komen bij een geallieerde aanval op de trein die hen naar Duitsland moest brengen. Of familieleden die na de oorlog werden opgepakt en een jaar of nog langer in opvangkampen ontberingen doorstonden. Al dan niet terecht.
Sommigen waren lid van de NSB zonder actief te zijn voor de Mussert-beweging. Niemand die hen ook echt veroordeelde. Het waren gewone vaders vol liefde voor hun eigen kinderen. En zolang ze niet met een NSB-vlag zwaaiden of ergens in NSB-optochten meeliepen vielen ze ook niet op. En als NSB’er een verboden radio van de buren op zijn eigen zolder verbergen….. zo fout ben je dan ook weer niet. Geen kwaad woord over hen.
Toch werden ze opgepakt, zoals duizenden anderen. Vernederd, kaal geschoren, opgesloten. Het heeft zo moeten zijn. De woede van veel Nederlanders over hun collaborerende landgenoten was begrijpelijk. In de brieven en documenten uit het familiearchief valt veel leed te bespeuren waar later niet meer over werd gesproken. Nooit meer over praten, was het motto. Die schande van de foute keuzes moest verborgen blijven. En die bleef ook verborgen, totdat de dozen werden geopend, de archieven werden ontsloten. Ook in de hier beschreven familiegeschiedenis.