Oudere Andries Appels verliefd op een jong meisje

Ontdekkingsreis naar het familieverleden leidt ook naar  Heerlijkheid Lichtenvoorde

Ik behoor tot het nageslacht van de Appels.

Ik, Karel Frugte.

Toeval of niet? Als je zo bezig bent met je familieverleden kom je opeens tot de verbijsterende ontdekking dat je zoveel verschillende voorouders hebt. Ik stuitte op een gegeven moment op Susanna Appels, die trouwde met zeevaarder Katté en uit deze verbintenis werd Hendrika Susanna Katté geboren. Dit meisje trouwde uiteindelijk met Gerrit Hendrik de Kruijf en voila, hier hebben we dan één van mijn overgrootvaders te pakken.
Terug even naar Susanna Appels, de dochter van Andries Appels (1762) en Hendrika van der Horst (1789). De één uit Nijkerk, de ander, Hendrika, uit Haarlem. En via deze Andries raakte ik verzeild in Lichtenvoorde, de geboorteplaats van Andries’vader, Garrit, of Gerrit. Heerlijkheid Lichtenvoorde. Een plaatsje in de Achterhoek, waar in de 14e eeuw Gijsbert de vierde van Bronckhorst – die naam zijn we eerder tegengekomen in mijn familiegeschiedenis – het kasteel Lichtenvoorde liet bouwen. Er kwam een kapelletje, er werden huizen gebouwd en het dorp Lichtenvoorde was ontstaan.
Lichtenvoorde. Nooit geweten dat hier ook een stukje van mijn roots ligt. Zoals Kalkriese in Duitsland of Shotley in Engeland. Of Overlangbroek, Kortenhoef en Heusden.
Toen ik dook in de geschiedenis van Andries Appels en Hendrika van der Horst, de vader en moeder van Susanna, ontdekte ik dat het leeftijdsverschil tussen deze twee wel erg groot was. Maar liefst 27 jaar. Eerste gedachte was: klopte dat wel? Maar ja, de gevonden aktes in Amsterdam, waar zij uiteindelijk gingen wonen, gaven uitsluitsel. Andries werd in 1762 geboren in Nijkerk, Hendrika in 1789 in Haarlem. Hoe zij elkaar leerden kennen geeft de geschiedenis op dit moment nog niet prijs.  Zij trouwden op 26 augustus 1804 in Haarlem, zo geeft het Schepen-trouwboek van Haarlem prijs. Feit is dat Andries zijn meisje op 15-jarige leeftijd al zwanger maakte met als resultaat de geboorte van Hendrik op 18 december 1805. Vader Andries was toen al 43 jaar.

Huiszittenhuizen

Er volgden uiteindelijk nog vijf kinderen, van wie Susanna de één na jongste was. Zij werd in 1819 in Amsterdam geboren. Haar vader Andries was smidsknecht, of gewoon smid en verdiende op deze manier zijn brood.

Toen Andries op 73 jarige leeftijd overleed, had Susanna’s moeder een probleem. Armoede. Pure armoede. Zij moest een beroep doen op één van de Huiszittenhuizen voor armensteun: steun aan geregistreerde armen die wel een huis hadden, maar geen cent te makken hadden om ook maar iets van voedsel en kleding te kunnen kopen.
Het was een leven vol armoede. De armenzorg via de Huiszittenhuizen ontstond in de 18e eeuw vanuit de kerk en werd door het stadsbestuur van Amsterdam in het begin van de 19e overgenomen. Je had het Oudezijds Huiszittenhuis en het Nieuwezijds Huiszittenhuis. Vanuit deze huizen werden armen, op basis van inkomen en kosten ondersteund. Die steun vond vooral in de wintermaanden plaats en bestond met name uit voedsel en kleding. Hendrika moest hier een beroep op doen.
Susanna kreeg een relatie met de drie jaar oudere Johannes Jacobus Katté, sjouwer en later zeevaarder. Ook Susanna, die samen met haar moeder en drie kinderen in de Kleerensloot woonden – op verschillende adressen – moest soms gebruik maken van de armensteun om het hoofd boven water te houden. Dat lukte haar dus niet. Susanna overleed in 1858, en zeevaarder Johannes Jacobus bleef achter met vier kinderen, Hendrika Susanna, dertien jaar oud, Antje, acht jaar, Antoinette, drie jaar en de pas geboren Johannes Jacobus.
De volgende vraag bleef dan nog onbeantwoord: wat gebeurde er met deze kinderen? Hendrika vinden we terug in het register van het Buitengasthuis, in 1859, waarna ze naar de Rozenstraat vertrok. In oktober 1859 komen we Hendrika en Antje tegen in de boeken van het Binnengasthuis, afdeling Vrouwenverband. Daarna vinden we in de archieven tot in de jaren zeventig niets meer terug van de kinderen. Waar woonden zij? Elders? Waar in Nederland?
Vanaf de jaren zeventig komen we de kinderen weer tegen. Hendrika Susanna trouwde met bloemenkoopman Gerrit Hendrik de Kruijf. Anna Katté trouwde in 1876 Erris Hardeman uit Veenendaal, Antoinette Cornelia bleef ongehuwd en beviel in 1876 van een zoon die kort daarna weer overleed en Johannes Jacobus, geboren in 1858, overleed in 1877 in het ziekenhuis.

Parenteel van Gerrit Appels