Bleekneusjes

Voor de ganse jeugd vakantievreugd…

 

Het was de slogan van de SIVA, de Stichting Schoolkind in Vakantietijd Amsterdam. Voor de ganse jeugd vakantievreugd. Dagkampen op diverse plekken in Amsterdam, weekkampen in onder andere Renkum, Vierhouten, Blaricum en Nunspeet. In de jaren vijftig van de vorige eeuw werden in de maanden juli en augustus activiteiten georganiseerd voor Amsterdamse jochies voor wie een vakantie met ouders niet was weggelegd. Als Amsterdams jochie uit die tijd heb ik ook kennis gemaakt met deze vakantieplekken, zoals die in Amsterdam West.

Toch was ik in die tijd een bofkind. Ik had het geluk enkele keren op vakantie te mogen, zoals naar Castricum, Vlieland of Nijverdal. Ik maakte echter ook kennis met de tentenkampen bij de Ringdijk aan de Jan van Galenstraat, waar vrijwilligers de schooljeugd bezig hielden met allerlei activiteiten. In mijn herinnering twee keer. In mijn gedachten aan vroeger blijft nog altijd bij een dagtrip naar Schiphol. Heel leuk, ware het niet dat het die dag motregende.  Maar we hebben de vliegtuigen wel gezien.

De vakantiekampen waren een uitkomst voor moeder, die voor twee gulden (misschien was het wat meer) per kind ons drie weken onderdak wist. Alleen boterhammen hoefden te worden meegenomen, melk en limonade waren geregeld.

Er werd veel georganiseerd op deze SIVA vakantiekampen. Zoals bijvoorbeeld een uitje naar IJmuiden met de trein. Spelen in de duinen, op het strand, in zee, voetballen en als het regende werden allerlei bezigheden bedacht in de tenten die in de duinen bij zee waren neergezet. Het waren echt andere tijden.

Westeroord

Even terug naar 1948. De Amsterdamse afdeling van de Nederlandse Onderwijzers Vereniging en Volksonderwijs was begaan met al die Amsterdamse scholieren, die niet de kans hadden op vakantie te gaan. Eerst was het idee kinderen van de lagere school voor weinig geld naar het vakantiekamp in Westeroord (Amsterdam) te laten gaan voor twee gulden per drie weken. Onderwijzers werd gevraagd mee te werken. De NS en het Amsterdamse GVB gaven korting op de trein of tramtickets en er werden inzamelingen gehouden voor geld en materiaal. Het gevolg: al in het eerste jaar konden duizend kinderen profiteren van deze ‘vakantiescholen’, zoals die kampen als Westeroord werden genoemd.

In de daaropvolgende jaren gingen letterlijk vele duizenden kinderen uit de stad naar deze vakantiekampen die onder meer bij de Hoofdweg, in Amsterdam Noord en het Amsterdamse Bos werden neergezet. Ook werden reizen georganiseerd naar plaatsen op de Veluwe.

Die vakantiekampen uit de jaren vijftig waren een vervolg op wat al ver voor de Tweede Wereldoorlog werd geregeld voor de stadskinderen. In de eerste helft van de 20^e eeuw groeiden veel kinderen in volksbuurten op onder slechte omstandigheden. Slechte hygiënische omstandigheden leidden tot ziektes als difterie en tuberculose. Er was geen geld om vakanties te houden aan zee of in mooie natuurgebieden in Nederland. Het speelgebied waren de smalle straatjes en bij warm weer zwemmen in smerige grachten.

19e eeuw

De eerste vakantiekampen  of-kolonies werden al in de jaren 80 van de 19^e eeuw georganiseerd. Een dag was vaak te kort, dus het ging vaak om een of meerdere weken. Die dagen in de natuur deden de jongens en meisjes ongetwijfeld veel goed.

Voor de Tweede Wereldoorlog waren er meerdere organisaties die zich om het welzijn van de ‘bleekneusjes’ bezig hielden. Want ja, vakanties waren niet weggelegd voor het gewone arbeidsgezin dus de jeugd moest worden bezig gehouden. Zo lezen we in de krant van 1919:

De Vereeniging „Voor de Jeugd” te Amsterdam, die zich ten doel stelt den verwaarloozenden invloed der straat tegen te gaan, welk doel zij o.a. tracht te bereiken door het aankweken van liefde voor de natuur en een aangenaam verblijf in dc buitenlucht, had tot ’t gemeentebestuur van Velsen het verzoek gericht, te willen bevorderen, dat van 28 Juli tot 2 Augustus de beschikking werd verkregen over het schoolgebouw te Santpoort, ten einde daarin een 60-tal schoolkinderen een week onder te brengen. Op voorste! van B. en W. besloot de Raad genoemd schoolgebouw voor het beoogde doel beschikbaar te stellen.

Het Leger des Heils organiseerde in de twintiger jaren ook vakantiekampen voor de jeugd, toegankelijk voor allerlei jongemenschen.

In Amsterdam was er nog de Vereeniging voor Volksweerbaarheid. Voor jongens, niet voor meisjes. Die waren blijkbaar al weerbaar genoeg….Die club organiseerde jarenlang vakantiekampen voor jongens. In de natuur uiteraard, de Veluwe.

In Uchelen bij Apeldoorn konden Amsterdamse bleekneusjes – en dat waren er vele honderden zo niet duizenden kinderen – in de jaren vijftig terecht voor een aantal dagen gezonde lucht. Wandelen, spelen, werken, ontdekken en lekkere boterhammen eten met een  beker melk. , daar ging het om. Ook vacantiekolonie Renkum was voor veel Amsterdamse kinderen een vertrouwde bestemming.

De SIVA was natuurlijk niet de enige club die activiteiten voor de kinderen organiseerde. Er waren ook landelijke organisaties zoals bijvoorbeeld het landelijk comité Kinderuitzending. In heel Nederland waren tientallen vakantiekolonie huizen te vinden, langs de Noordzeekust (denk aan Bergen, Castricum, Egmond aan Zee), de Veluwe, Drenthe, Friesland, Zeeland, Limburg, Noord-Brabant en zo verder.

En wie herinnert zich niet de Bio  vakantieoorden waarvoor in elke bioscoop  bij elke film inzameling werd gehouden via de rinkelende geldbus die bij de kijkers langs kwam. Het Bio Vakantieoord is in 1927 het leven geroepen door de Nederlandse bioscoopbond en dankt daaraan zijn naam. Jarenlang was het Bio Vakantieoord in Bergen aan Zee (het Russenduin) zo ongeveer synoniem voor de kinderen, die naar zee konden dank zij de inzamelingen in de bioscopen.

De stadskinderen, de bleekneusjes, de vakantiekolonies. Een stukje geschiedenis van Nederland dat altijd zal blijven bewaard.

Bronnen:

Wikipedia
Archief Amsterdam
Delpher
Biovakantieoord
Historiek.net
Beeldbank Amsterdam